Zındənim

Doə nıbe çımı eşği hiç məcol,       
Zılmətədə sard ovşome ıştı hol, 
Ruji həşi bıbuş bomı, be xıyol,
Im çı sıre az okarde zındənim, 
Tıni dılo az bekarde, zındənim.

İşğol kardə nə fik mandə nəyən han,
Zıvon lolbe votem piyəy çan sıxan,
Co pamyəbə yole ım eşğ çımı tan,
Çəşi arsi az ekarde zındənim,
Tıni dılo az bekarde zındənim.

Ya Həbib - Qəzəl

 YA HƏBİB  

Ya Həbib, qəm salmışıq qəlbinə yox ğufranımız,
Ta qiyamət ağlarıq, dinməz bizim əfğanımız.

Söylədin qardaşınıq, tutdun səhabəndən uca,
Sirətindən ayrıyıq, yaddan çıxıb peymanımız.

İstəməzdi Tanrı səndən İsmaillər bəlkədə,
Qövmü İbrahim qədər olsa idi imanımız.

Yoxdu üz Yövmülhesab səndən şəfaət istəyək,
Günbəgün artırmışıq sel tək daşır nöqsanımız.

Bəxtiyare çəmə şair

Har sıxanış çeşmi hikmət,  
Ğəzəlonən doydə ləzzət,
De şeiri kardə sehbət,
Sədo barzo omə şair,
Bəxtiyare çəmə şair. 

Çı bandonku ilhom bəste,
Həzi xunən bo zu vəste,
Hələ navdə sa sor heste,
Çandə bəbe damə şair,
Bəxtiyare çəmə şair.

Zındənim

Esə pərəndonən ərəsni bəmı, 

Pəredəm, rufım şə co aləm be mı,

Raxs kardəm ovşumi, sıredə demı

Xəyalon dəşəm az, beşe zındənim.

Astovon ruşində şedəm boştəro,

Çanədə aləmon oj be bomıro,

Xose, zəmon mandə şedəni hiç yo,

Beşəme ta bə pe, eşe zındənim.

CAMAL LƏLƏZOƏ – 65

NƏCİMƏ ODƏM –  Camal Lələzoə ənvışt, şair iyən muəllim bey ziyodə həmən çokə insone. Əv bə har kəsi səmimiyə mınosibət nışo doydə. Ve kam odəm pəydo bəbe ki, əçəyku norozi bıbu. Har vaxt deştə humanistəti bo cıvonon nımunə bıə. Çəy dılətoni dınyo, bənə ovəynə şeironədəşən əks bedə. Pozitiv və hejo pur enerjinə odəme.

Xəlği yolə zoə, şərəfin inson,

Boştə xəlği roysə noydə ıştə con,

De yoli yole əv, de ruki cıvon,

Çanədə mehribon, çanədə həlim,

Tarix nıvıştedə Camal müəllim.

Dınyo Marağinə vıron

Katatumbo avəvuon

Katatumbo avəvuon Venesuella kişvərədə Katatumbo ruy Marakaybo bili emə vırədə təbiəti hodisəye. Avəvuon sorədə 140-160 şəvi dırozi əməl omedə və 10 saat dəvom kardedə.  Im zona dınyoədə ozon ofəyə i qılə vırəye.

Əbədi otəşə şulə

Nyu York ştati ğərbədə vırə qətə əbədi otəşə şulə. Zəmini nığılo omə ğazon sayədə daim vəşedə.

                                                 

Xuninə şulə

 Xuninə şulə 1911 – nə sorədə Antarktidaədə Avstraliyə qeoloq Teylor Qriffit tərəfo kəşfbə. De osıni zanqin nemekinə ovon mənbəy 400 metr nığılədə və şuləku çand kilometr diyəroədə  vırə qətə bile. İ qrup tədqiqatçion tədğiğati peştə məlumbə ki, bilədə jiə mikroorqanizmon həşi ruşin, oksigen nıbə şəraitədə mevcud be zınedən.

Dınyo təhlükəynə vıron

Danakil səhro – Efiopiya

Dınyoədə cəhənnımi təsvir kardey holədəbə qləy vırəye. Bəbe vote ki, ıyo hiç voş voydəni. Hafto dərəcəsən  sape  həvo qam bedə ıyo. Temperaturəş ve sape, hışkiy, vulkanon, natə çolon, nemıkinə ovon iyən zəhərinə ğazon vırəye ıvrə.

Karaçay qol – Rusiya

Im vırə çı dınyo bənə ən çırkinə vırə ğeyd kardəbə. Radiaktiv zibilon şodoə  bı vıronədə  1sahat mande vəs bəka ki,radiasiya insoni bıkışto. Imrujnə rujədə Karaçay qoli ve vıron səpe de betoni ebastə bıbuən səviyə bə holədən hejo mandə.

HƏYVONON TƏRƏFO İNŞOBƏ 5 QILƏ MƏRAĞİNƏ DUTEMON

                        Failyoris Sosis

       Failyoris Sosis  nomədə pərəndon lonə bə veçaşməynə kəon      oxşedən və ı  mıddətədə  ıyo  ço sa qılə pərəndə bəivrə jiyedən.

İqlə lonə  100 sori modonə nəsıl bə nəsıl oko doy mımkun bedə. Çuləko iyən kəkuə de qıli    umjən ejə lonon qəvolə çəy jintonoye. Lonə çı əşivonku çaş karde məğsədədə çəy kafçon de teğinə çu- çələ etəbə. Dıləntoni lonə çaşmon şəvi sardədə, bə toni çaşmon ısəboy bə ruj oko doə bedən.

                     Mujonə lonə

Əmə həmə  vindəmone qədə hılinə mujonə lonə. Bəs çəvon nığıli çanədəyebu?

Dı həzo donzəminə sorədə Braziliyədə oşkobə  mujonə lonə həşt ğəzi nığıli iyən çılı haft ğəz qırdiyədə vırəş qətə. Jıqo famedən, quya mujonon bo ım meqa şəhri duteyro çıl toni ğədərədə xok bə beton beğandəşone.

II DINYO CANQİ ĞƏHRƏMANON

Dıminə dınyo canqədəbə ləşkərədə bo dave karde şə azərbayjanıjon dılədə de həzo qılə Tolışon hestbin. Əvon bə dışmeni əleyhi de şərəfi canqşon kardə, şəhid bıən, hətta bə Sovet İttifaqi Ğəhrəman nomiən loyiğ bıən.

 Çı ğəhrəmanondə qıləyən Azərbaycani iyən çı tolışon fəxr, dı kərə Sovet İttifaqi Ğəhrəmon General-mayor Həzi Aslanove.

Əhədi Həzi Aslanov 1910-minə sor yanvarə manqi 22-ədə Lankoni Qamətuk diyədə moəku bıə. Həzi Aslanov, Yolə Vətəni Canqi cəbhəondə nışo doə şəxsi cəsarəti iyən bə ğəhrəmonəti hisob 3 kərə Sıə pərçəmi orden, 2-minə dərəcə

Mandə - Ğəzəl

Emə tovsondə livon do hələ mandə
Bəmı dınyodə hejo qon şələ mandə

Çənə co vıjne pidəm ro bedəni co
Niyəton hiçbə çəvo malxulə mandə

Ve oqardim dumo az nimədə tarsəm
Əve ım dıldə nocon çan qılə mandə

Bı sukuti, bı əzobi, bı susardi
Beşə usyon çımı dıl ah-nalə mandə

Əli Nasir

   

    Azərbaycani iyən Tolışi yolə şair, siyasi iyən ictimai xadim Ğırbonəli Əli  Nəsirov (Əli Nasir) 1955-minnə sori mayə manqi 1-ədə Lankon şəhrədə moəku bə.

        Pəj Ğırbonəli II Dinyo Muharibə şirkətəkə, moəj Həvvonisə xanım bənəy xadimə ko kardəje. Moəj əy həmişə  bənəy “Əlizodə”  vanq əkəy. Şairi Ali təhsılıj nıbe. Əv bə Boku Natə Texnikom dəşə, de qıləy marağinə səbəbi həminə məktəbıj oroxniyəjni.

        Deştə rəssamə  dust—Vaqifi Texnikomi hıtəxonədə mandə  devrədə Vaqif mələfə səpe “Leyli iyən Məcnun”i şikilıj kəşə, Şair Əli Nasiriyən şikili jiyədə çı Fuzuli şeirıj nıvıştəjebən. Imi vində komendant rıkno bə, de şairi hecbesıj kardə. Bı səbəb şairi texnikomo  xaric kardedən.

Rudxan ğalə

Rudxan nomədə tarixinə ğalə çı Qiloni əyoləti Fumən şəhrədəye. Çı ğalə divoon bə i həzo penc sa metrə dırozi rəsedə. Im ğalə şestı penc qılə qulləku iborəte. Kali mutəxəssison ım ğalə dutə vaxti bə Səsaniyon hukumətəti zəmonə votedən, co kaliyon ısəboy, ımi bə Səlcuqon zəmonə anqıl kardedən. Im ğalə çı Rudxani barzə rəğəsəon qıləyədə, dı hektar, şəş soti vırə qətedə. Həmən, ım ğalə çı dıyo səviyəsən haft sa metrə bə pe ğərolış qətə. Bo Rudxani ğalə vindeyro bəpe çı nezə diyku vəyo haft km ro bışiy, iyən i həzo qılə pıllə rost bıbiy. Çı ğalə har dıqlə kəmo ru eşuredə. Iyo vində bedə, çı ğalə nomən hejo çımiku peqətəbə. “ Rudxanə” Sıvoy bı nomi, çı ğalə dıqlə co curə nomışən heste. Xisami iyən Həzo pıllə.

Çılə şəv - Yalda şəv

Dekabırə manqi  visti i ku bə visti dı dəvardə şəv tolışon sori qırd dırozə şəv,

Çılə şəv dəvonedən.

Yalda şəvi İronədə jiə əksər xəlğon dəvonedən: farson, azərbaycanıjon, kırdon, luron, belucon, ərəbon, tırkmənon. Əvon bı İdi dustəti ğoym kardero, mehribonəti ifodə kardero çokə fırsət hisob kardən.

Bı İd deştə rişon ta həzo soron nığıli, bə zərdüştəti dini şedə beşedə.

Ğədimə inancon votəy ım ruj Ahura Mazda Xıdo xəyə ruf iyən Əhrimani simodə şərə ğıvvon yamanə mıborizə beşedən. 

LANKONİ TEƏTR

Lankoni teətr nonzəminə əsrədə ofəyə bıə. 1859 – nə  sorədə Lankoni teətrədə  çı  Aleksandr. Qribayedovi “ Qore ot uma” nomədə  məzəynə (yumor) təmşo bə səhnə noə be.Təmşoədə ə vaxti Peterburqədə təhsilsə kali  ruşinfikironən iştirak kardedəbin.

Bı həxədə Peterburqədə beşə "Severnaya pçela" nomədə

rujnomə Nəve iminə nomrədə Lankoni muxbir jıqo nıvoştedəbe: Lankoni teətrə həvəskon  da qıləsən ve pyesjon bə səhnə bekarde,  nəticədə “Qore ot uma” nomədə təmşo nişojon doy bə təmşoəkon.

Çəvo qırdəbə pulon bə kosibon paybaxş kardənə be.

1884-nə sorədə Lankonədə de Teymur bəy Bayraməlibəyovi təşəbbusi muəllimon iyən şəgirdon iştiroki  Nikolay.Vasilyeviç.Qoqoli “Jenitba” məzəynə təmşo bə səhnə noə be.

Ğəzəl

Rozıme har dardı bəlo har yolə zillət

Tov əvanim yo bıbu kam ıştı mehəbbət

Sardə dılım eşği həşi karde ruşin, qam

Ruji nıvindom tıni az, dıl bəbe zulmət

Iştı nozi hey bəkəşem çandə jidəm az
Hiç tıku i dəm əkənim zərrə şikoyət

Pamye bo vaxti ya məsafon bəməro ni
Oxodə umjən bəbemon dey Xıdo ğismət

Mir Mustafa xan

   Ozobijoni iyən Tolışi torixədə bənə diplomat, sərkərdə iyən devlət xadimi riz noə Tolışi xon Mir Mustafa xan Tolışe. Əv Tolışi xonəti binoəkəs Qaraxani zoəbe. Pıə Qaraxani marde peştə bə hakimiyyət beşə.

Ehtimal kardən ki, Mir Mustafa xon 1747-nə sor Lankonədə moəkubə.

Çəy hakimiyyəti devronədə (1787-1814) Tolışi xonəti xəyli hevuj və ğoym bıəbe.

Haci eynaləddin Şirvani, Firəngi ənıvışt Jan Gver iyən çəy devri kali tarixçion, səlnaməçion, səyyahon Mir Mustafa xani həxədə bəhs kardeədə əy diyərovində diplomat, mahir sərkərdə və siyosətmədar təki xarakterizə kardəbin.