Talış Qadını

Aytən EYVAZON

   Qadın insan həyatının əsas bir hissəsidir. Məncə insanın həyatıdır. Həyat özu qadınla bağlıdır. Qadın anadır, nənədir, bacıdır, həyat yoldaşıdır, dostdur və rəfiqədir. Ta qədimdən qadının rolu böyuk olub. Şərqdə qadın gözəllik, incəlik, həyat rəmzi sayılırdı. Azərbaycanın qədim etnoslarından sayılan talışlar da şərq xalqlarından biridirlər. Qədim talış xalqının həm dilində, həm də şifahi ədəbiyyatında qadına aid zəngin nÜmunələr vardır. Qədim talış dilində Ana - "İnə" , "Moə" , Bacı - "Hovə" , Qız - "Kinə", Ağbirçək, Nənə - "Dodo", "Nənə", qadın isə "Jen", "Moynə" olaraq adlanır.

Ğəzəl

Ğəddor bə zəmon, vardedə zinhor,
Ov kardə jimon, qardedə har sor.

Mehmon oməmon, bərqoye dınyo,
Bəs çiç bəbamon, boştəro zımhor.

Oj votdə Ğıron, heste ğulon həx,
Boy  çok bıkəmon, har kəsi rəftor.

Dim həm dıləton eyni bəkəs kam,
İnson zınəyon veyni dıləş mor.

Çiç bıkəm? - Qəzəl

Dardiku dıl, mardedəm, mandəni hol, çiç bıkəm?
Həmmə ha con, bızno lap dınyo-məhol, çiç bıkəm?

Çəş kəşe az zındənim, çordə şəvə ovşumiş,
Doydə rəvoş bəv çəşon, həm siyo xol, çiç bıkəm?

Ərzi holım oşko bəy çoknə bəyon kardedəm,
Fərhadi bandış toşə, vardə misol, çiç bıkəm?

Pərvonətək qardedəş ışvə nozış sutdə mın,
Boy məkə hiç doydəniş, zərrə məcol, çiç bıkəm?

Məzın - Qəzəl

Eşğədə aşığ be tı hoston məzın,
Har kəsi bəştə dıli nez, con məzın. 

Dardinə har insoni məcnun məvot,
Səf məkə boy osmoni rismon məzın,

Eşqi ruşin qam bəka sardon dılon,
Har cobe ğəm-ğussə tı hicron məzın.

Ovşumi Nəğıl

 Aytən Eyvazon 

Ovşum osmonədə coyli-coyli qardedə. Dırozə məsafəon qət kardedə. Ve ğıboyne. Coyli ğo kardedə. Zınedəni çiç bıka. Dust bero bənə bəştə kisə oşındabe. Əmmo səyon befoydə bedəbin. Jı bızın ın piyə osmonədə ğərəyz bəy hiç ki ni. 
Coyliəti osəme əy ve pərişon kardedə. Ətrof beoxo toki. Əv isə coyli. Boçi ofəyə bə, boçi osmonədə qardə, bə sə dəşedənıbe. Iştə ofəyə səbəbi zınedənıbe. De ğo bə ətrof diyə karde-karde qardedəbe.

Siconi hardim

Aytən Eyvazon

Ve ve vaxton bə nav ğədimə Deyləmədə Fatma nomədə zəhmətkəş və dindor jen jidəbe. Im jen həm zəhmətkəş, həm mubariz merd xosiyyyətinbe. Diədə har kəs əy zındabe, hurmət kardəbin. Di jenon çı dard bedəbe çəy tono omedəbin. Hamsuədə beə kali jenon bəy pəxiləti bəkan, dəy rəğabət dəşdəbin. Fatma şuə vijorədə de ticorəti məşğul bedəbe. Çok, bevəc ıştə rujon dəvardəbin, reçidəbin. 

AZƏRBAYCAN TALIŞ ƏDƏBİYYATINDA TARİXİ HADİSƏ

Martın 18-də Beynəlxalq Mətbuat Mərkəzində «Etnoqlobus» (ethnoglobus.az)  Beynəlxalq onlayn informasiya analitik mərkəzi

və Talış ədəbiyyatı təəssübkeşlərinin təşəbbüs qrupunun təşkilatçılığı ilə Aytən Eyvazonun «Dıli Sado» adlı romanının

və Vüqar Mirzəzadənin «Vətən» adlı şerlər kitabının təqdimat mərasimi keçirilib.

Talysh - Nat Geo Wild

Dıli Sədo - Həşim iyən Ruşinə

Ovşumi nəğıl

Dınyo Pencə

Çı dınyo pencəku dəkardəm esə,

Purğıbo bedəm lap, dıldə ğəm-ğussə,

Çiçon vindedəm az, çiç omdə bə sə,

Ha Xıdo bə dınyo çiç məlhəm bəbe?

Çənə bı dınyodə hey sitəm bəbe?

Vindəm siyo bedə həmmə co ranqon,

Beməno dəvardə soron həm manqon.

Şey-şey ziyod bedə dınyodə canqon,

Tosə kenə jıqo dıldə ğəm bəbe?

Kenə dınyoədə qınon kəm bəbe?