Çılə şəv - Yalda şəv

Dekabırə manqi  visti i ku bə visti dı dəvardə şəv tolışon sori qırd dırozə şəv,

Çılə şəv dəvonedən.

Yalda şəvi İronədə jiə əksər xəlğon dəvonedən: farson, azərbaycanıjon, kırdon, luron, belucon, ərəbon, tırkmənon. Əvon bı İdi dustəti ğoym kardero, mehribonəti ifodə kardero çokə fırsət hisob kardən.

Bı İd deştə rişon ta həzo soron nığıli, bə zərdüştəti dini şedə beşedə.

Ğədimə inancon votəy ım ruj Ahura Mazda Xıdo xəyə ruf iyən Əhrimani simodə şərə ğıvvon yamanə mıborizə beşedən. 

Tolışə təğvimədəən xısusi vırə qətə ım id Xəyə ğıvvon Şərə ğıvvon səpe ğalibiyəti iyən sori qırd sərtə vaxt zəmsoni dəvonero zuon oqarde, çəy peştə nuə sori ome, bahar, təbiəti oğobe ğeyd kardən.

Ğədimədə im id  bə dırıstəti iyən ruşini xıdo Mitra həsr beəbe və bənə çəy təvəlludə şəvi ğeyd kardəbin.

Zərdüştəti iyən Mitraəti ənənonədə bı torixon təsvir beə ve rəvoyəton hestışe.

“Yalda” sıxan suriya mənşəine. Deştə məno əv  bə “Milad” ərəbi sıxani bərobəre, kom ki farsi zıvonədəən oko bedə. 

Co şaykəonədə qoroş isə  ım şəv İsa Peyğəmbər moəkubə və Yalda İsa təvəlludi ifodə kardedə. Əmmo ki İsa təvvəlludə ruj dəqiq məlum ni.

Tolışədə de odəti zımson ço devr poə bedə. Zımsoni sıftənı çıl ruj “Yolə çilə” votedən, tolışə zıvoni mərkəzi dialektədə Pilə çilə votedən. Peşonə vist ruji Rukə çilə votedən. Seminə devri dı-se nom heste. Təyə zımıston, Siyo zımıston. Zımsoni oxor daruji hiç qılə nomış ni yaən İdəvə votedən.

Çılə şəv həmmə ıştə valideyinon kədə kiyə sə qırdə bedə. Kəysoyb əvoni xısusi bə çılə şəvi  hozo kardəbə Adcili, zımıstoni, əno iyən co tojə meyvon ğonəğ kardedə. Adcil çı həşiqardışi dononku, badam, tınığ, fındıx,  kişmiş, bıştə noxot, tuə, hışkə ınciku hozo bedə.

Bı fakt bəyku xəbə doydə ki diyovijon zındən ki zımsonədə təbiətiku hiçi səy əzınin əve zımsoni tədarukşon qətəşone. Çı nemətonədə hardən yolon hikoyon və şeiron quş doydən.

Mizi səpe əno, zımıston iyən qamək bəpe mutləq bıbu, inancon votəy əvon xəşəti vardedən.

Çılə  şəv mizədə əsosə vırə bə zımıstoni doydən. Əv həşi təmsil kardə kom ki ıştə nubədə bı id həsr bə.

Co mıvon nıbuən bəbe, əmmo zımıston mutləq bəpe bıbu mizədə.  Hisob bedə ki, həminə şəvədə bı meyvə harde sori dırozi noxəşətionku noğo kardə.

Senzəminə əsrədə İronə şair Sədi ıştə Bustan əsərədə nıvıştə: Əsl ruj onıbəbe ta ki Yada şəv onırəxo.

2008 minə sor, xısusi tədbirədə Yalda şəv İroni milli sərvəton siyohi daxil kardəbe. 

Hirkon TV_Tarixədə Rizon_Aytən Eyvazon