ŞAHZODƏ VƏ ALƏJEN

       İli hestbe, ili nıbe. Ğədimə zəmonədə qıləy Şahzodə hestbe. Əv ve ağılmandə cıvonbe. Həni bənə bəqlə şahzodon nıbe. Ve xoşış əvoy ki, xəlği dılədə bıbu. Hiç xoşış nəvoy de şahi əyonon bə ivrə çunesə bışu. Əv ıştəni bənə soyə odəmi əbəy. Xəlğiyən ve əpiye əv.

Şahzodə ruji ijənən bə diyon nəvedəbeki, bıvindo insonon quzəron çoknəy dəvardedə. Əv çı qləy jeni kəy vəo dəvardeədə çı kəy dıləo bəmə sədo məsəşe. Imi əvış ve norohət kardışe və əv bə jeni kə dəşe. Vindışe ki, qıləy qədə noxəşinə əğıl yonqoədəye, çəy tonoən qıləy jen nıştə, bəmedə. Şahzodə əçəyku xəbə səşe ki, çiç bıə? Jeni bəy cəvob doşe:

- Bəştı ğıbon, Şahzodə, se ruje çımı balə təblarzi qətəşe. Çəy çarə çıvrəyku ve diyəroə bandədə, qıləy doy okardə vıle. Ə do əncəx bə şəv zizə okardedə. Hiç xonəxo çə xətoynə vişəo dəvarde piyedəşni ki, əy bıçıno, bomı biyə.
Çə jeni sıxanon məsə Şahzodə, bəy sıxanış doy ki, ıştən bəşe ə vıli boəy bəçıne, bəvarde.
Şahzodə çə jeni kəyku beşe və bə səray oqarde. Roy tədorukış qəte, dəro qıni bə vişə. Dı ruj bəşəv-bəruj ro kardey bəpeştə, oməy bə çə jeni votə bandon həndəvər beşe. Vişədə bəçəy nav jəqo qıləy çətini benışe, çoknəy bini çaş kardedəbe.
İ kərə bə dıqlə yolə rıji rast oməy, çəvonku bəkəno dəvarde. Bə həmon bandi rəseədə hələ həvo ruşinbe. Şahzodə həmon doy pəydo kardışe, əmmo, çaş kardəninbe şəv bıbu, doy xıçon zizə okən, çəybəçəton əvən çəy vılon qırdə bıkə.
Şahzodə nışte çə doy bınədə, detobə şəvi nimə çaş kardışe. Şəvi nimədə həmon doy qədə-qədə zizə okardışe. Əyən çəy vılonədə qırdə kardışe, dəro qıne bə peşo.
Toykə şəvədə de vişə dılə ro şedəbe. Bı dəmədə bəçəy quş mahneyə sədo oməy.
Əv qədə-qədə bə sədo omə tərəf şe. Ləzi diyəro mande, bədu sədo omə tərəfi ediyəsəy. Bəne, i dastə odəm qardedən bə otəşi sə, mahne handedən, raxs kardedən. Bəy ve mərağin oməy ki, şəvi nimədə ım odəmon boçi vişədən? Qədə-qədə bəvon nez be. Əvon de xoşi bəçəy nav beşin, bo nıştero bəy vırə nişo doşone.
Şahzodə dəvarde, nışte. Bı dəmədə çəvonədə i kəs, qıləy cıvonə moynə bəy nez be. Çı moynə reçinə sıfətış hestbe, muyonış ve dırozbe. Kavuə çaşonış otəşi ruşinədə otəşisən ve ruşinə doydəbin. Əv bə Şahzodə nez be, əçəy tono nışte. Şahzodə ıştə çaşon çəyku qordıne zındənıbe. Zıvonışən hiç sıxan qətdənıbe ki, bəy jışe bıvoto. Həmunə moynə səlom doşe bəy, votışe:
- Çəmə ım rujnə ğonəğ kibu, zıne bəbe?
- Az Şahzodə Şuaspim. Bəs tı kij? Az bə jıqo ğəşənqəti hələ rast omənıbim.
- Əmə çı zəmini soybə xəlğimon. Şomon ki, bənə şımə şahzodəmon heste.
Əlğərəz, əvon detobə şəvi oxoy sohbət kardışone. Bo rujobə ısəboy, Şahzodə ve qonə hıtədəbe, şanqo oğo beədə nubəsəton bə həmon mənzərə rast oməy.
De jıqo-jıqo Şahzodə haft ruj çəvon dılədə mande. Bı haft ruji mıddətədə Şahzodə bə həmon moynə dıli sıxto aşığ be. Moynən bəy aşığ be. Əvon de iyəndı əhd-peymonşon karde ki, hiç vaxt yəndıku co əbınin. Şahzodən bəy vədış doy ki, bə saray oqardencəği vəyə tədaruki bəqəte. Əv de niyətiyən oqarde bə səray.
Bə dumo oqardeyədə çı bando çıniyə vılonış bə həmonə vılpiyə jeni doy və dərhal bə səray oməy. Sərayədə əçəy çaşbəro mandə pə-moə bəçəy və beşin, dastonşon eğande bəçəy qıy, ve şo bin. Şahzodə bəştə sə oməyonış boəvon iyən bo saray əyonon votışe, iyən ıştə dılış boəvon okardışe, vote, dılıme həmon moynə bıstənom.
- Şahi dınyovində vəzir ımi məsencəği har çiy bəsə dəşe. Əy dimış qəte bə Şahi, votışe:
-Şah ve səğbu, çəmə cıvonə şahzodə vində məxluqon inson nin. Əçəy votə moynəən inson ni, aləjene. Əvon ve xətokarə əcobətin.
Şahzodə sıftə piyedəşnıbe bə vəziri votəyon bovə bıkə. Mıddəti boəy əcinon həxədə qəp jəy peştə peşo bovəş karde ki, məvotbənən, vişədə çəy vində məxloğon inson ninbənən.
Şah ıştə zoə holi pərişonəti vindeədə hıkm kardışe ki, dınyo ən ğəşənqə moynə boəy pəydokən, bəsaray biyən. Şahzodə de ım hıkmi rozi nıbe, votlşe ki, ıştə orzu kardəy ıştən pəydo karde piyedəme. Iştə pəku xayşış karde ki, bəy bə səfə beşe icozə bıdə, ənə səfədə bıbu ki, ta ki əv ıştə piyə kinə pəydokə. Şah bımi rozi be. Şah əvış vığande de i dastə əyanon bə səfə. Şahzodə i-dı manq nəvəy, əmmo, bəçəy dıli dətasbə kinə pəydo nıkardışe ki, vişədə vində aləjeni ıştə dılo bekarde bızno. Rujiyən bəçəvon dışmenə hamsiyə ləşkəri rast oməyn. Iştə coni peroxneyro bədu bandon dimjon qəte. Əvon çı bandı-kuon aronku de zulmi dəvarde bəpeştə, oməyn bə qıləy diy həndəvər beşin. Iyo bə insonon sır-sıfəti vindeədə, mot mandin. Imon çı adi insononku tafotşon hestbe. Çımon kali kəson i dim sipi, i dimşon siyobe.Kali kəsonədə sipiyə ranq ve be, kali kəsonədə siyo ranq. Kali kəson sıfəti ranq qırd siyobe.
Şahzodə çı di diyovıjonku di sipirişıj xəbə səy. Əvonən qıləy leğinə kumə bəy nişo doşone. Şahzodə deştə əyanon oməyn bə sipirişi kə. Vindışone kəy pensədə qıləy sipirişə merd nıştə, çəy dimi muon qırd sipin. Şahzodə deştə əyanon bəy səlom doy peştə dəvardin bə dılənton. Sipirişi bəvon təklif kardışe ki, bınışton. Əvon nışte bəpeştə, sipirişi çəvon çoknə iyo ome xəbə səşe. Əvonən bəçəvon sə omə hali-ğəziyon boəy qəp jəşone.
Sıxan bə Şahzodə rəseədə əy xəbə səşe ki, çı diy cəmoti sıfət jıqo boçiye. Sipirişiyən de təmkini bəçəy sıvoli jıqo cəvob doşe:
- Lap ğədimonədə ıyo yolə Mağon jiyən. Əvon de odəmon ivrədə ve mehribon jiyən, çokə quzəronşon dəvoneyə. Peşo, insonon bəvon xayinəti kardəşone. Bə Mağon yoliyəti petove zınəşonni, binoşon kardə əvoni qılə-qılə kışte. Bə vaxti çəvon oxominə kıştə Maği bəvon nıfin-nalə kardəşe. Çəvon xayinəti vindeədə bəvon votəşe, “ Əmə de çandi soron deşmə jiyəmon, şımə dıləntonədə çiç heste, çəyku xəbəmon bəni. Bunım, çimi bəpeştə şımə kardə qınon hiç qılə sır nımando. Şımə kardə bevəciyon şımə dimədə bıçiyon.” Çə nıfini bəpeştə iyo jiyə kəsonədə kiysə qıləy bevəci bəkarde, ə bevəci dəbusat bəçəy dim bəje, dimədəş siyo ləkon bebəşen. Har kardə bevəciyədə ə ləkon yol bəben, ebəten bəçəy bək-bukə, hətta, sifətış qırd siyo bəbe. İnsononən əçəy çı cur insonbe səbərəsen.
Şahzodə deştə əyonon çı Maği votəyono motədəbin. Hələ jıqo mərağinə qəpşon məsənıbe.
Sipirişi əvonış bə harde-bırəğ dəvət karde. Di miyonədə bəçəvon şərəf qıləy yolə surfə oğandə be. Ğonəğon bə surfə dəvət bin. Həməkəs bə surfə sə oməy. Şahzodə bə surfə nışteku detobə oxoy Maği paliyo nıştə reçinə kinəku çaş okırnı zındənıbe. Əv çı diy yolə sipirişi kinəbe. Im kinə ənə ve ğəşənqbe, hələ jəqo ğəşənqəti hiçki vindəşnıbe. Əçəy bənə sipiyə va dim, ranqinə çaşon, siyo, dırozə muəxolonış hestbe.
Şahzodə ənə dırozə manqon bəpeştə iminə kərəbe vişədə vində çə aləjeni fiki kardənıbe. Bı kinə heyron bəbe. Məclis vılo bey bəpeştə Şahzodə bə reçinə kinə nez be, tikəy dəynə həmsohbət be, çıton-çəton sıxan karde bəpeştə bəy votışe:
- Piyedəme tıni boştə bıstənom, bəştə kişvər bobəm. Əmmo, iqlə şərtım heste. Jıqo jimon bəkardeş ki, hiç vaxti ıştı dimədə siyo ləkə nıvindom. Ehanə kenə bəştı dim siyo ləkə eqıno, hıkm bəkardem, bıdə tıni edam bıkən.
Kinə ləzi bə fik şe, peşo de Şahzodə rozi be. Şahzodə sipirişiku çəy kinə xəy-dıvo səşe, kinəşən peqəte bəştə vətən oqardin.
Şahi vındışe çəy zoə səfəku oqardə omə, ve şo be, boəy çıl ruj-çıl şəv vəyə kardışe.
Əvon iyo ıştə baxtəvərə jiyeədə bıbon, boşmə çiki həxədə bıvotom, vişədə jiyə Aləjeni həxədə. Əv çı Şahzodə roy ve çaş kardedə. Peşo boçəy nəvero şedə. Çoknəy bini zınedə Şahzodə əvış çı yodo bekardə, bəştə vədi xilof beşə, ve ğıyzin bedə. Bəştə sıxan doydə ki, imkon ədəni Şahzodə də kinə xoşbəxt bıbon.
Xəyli mıddət vişədə de co aləjenon iyən şəşon nopeqət kardedə. Oxoyədə bə jıqo ğəror oməedə ki, çəvon ən yolə cəzo çəvon besonəti bəbe, bo peşonnə taxt-taciro həni varisə şahzodəşon əbıni. Çəvon taxt-taci varisşon nıbu, əvon dard ve bəkəşen.
Çoknəy məsedən ki, Şahzodə zoə bə dınyo omə, korpə şəşminə rujədə Aləjen Şəşə vığandedə ki, bışu korpə əğıli bıtosno.
Əmmo çəy qətə eçıni iyən nopeqəton hiç qılə səş nıqəte.
Sərayədə jiyə sipiyəsəjenon aləjenon həxədə, şəşə həxədə iyən çəvon rosnə zəfəku xəbəşon hestbe. Əvon korpə əğıli bə dınyo omə şəşminə rujədə bə korpə sə qırdə bəbin, əy çaş kardedəbin. Korpə səpeşonən eparçınəbe ki, şəşə bə korpə zəfə nırosno.
Jəqoən be. Şəşə bəkorpə nez ome nıznəşe, oqarde bə dumo. Çoko bini Aləjeni məsəşe ım, yamən cındobe. Şəşəj qəte, kıştışe. Çoknəy bini çand vaxtbe bo qirəvə nəvedəbe, çı dastoş vadoy, ısə nubəsəton çimi no-peqəti kardəninbe.
Mıddəti bəpeştə Aləjen piyəjenə taloədə oməy bə saray, Şahzodə xanımiku xahişış karde ki, əy ıyo bə ko peqəto, çı ko bəy bıvoton, bəkarde. İqlə bo hıtero vırə iyən cılməy nunıj bıbu vəse. Şahzodə xanımi bəyro bəboləti oməşe, sərayədə bəy ko doşe.
Aləjen mıddətibe sarayədə jiyedəbe, bə Şahzodə xoşbəxtəti çoknəy bayis bey həxədə nopeqət kardedəbe. Sərayədə jiyə mıddətədə co ğollığəkonku Şahzodə çıcurə jensoyb bey həxədə har çiy omutışe. Sərayədə ım mərağinə hekoyə ğollığəkon zıvono eqınedənıbe.
Aləjen bo şahzodə jeni eçınış qətəbe, no-peqət kardedəbe çıcurə bıkə Şahzodə jen qıləy qıno bıkə. Ha jıqo-jıqo, oxoy bəçəy ağıl qləy fikir oməy.
Bı ərəfədə Şahzodə deştə ləşğəri bəivrə keşvəri marzon osə qınənibe. Dəro qıneədə bə Şahzodə xanımi asbardə ki, ısə ıştı dim çoknəy bini sipiye, oqardəsədə bəpe jəqoən tıni bıvindom. Şahzodə xanımən bəy sıxan doydə.
Həni çıkono bəznin ki, aləjen ıştə nopeqətədəye.
Şahzodə bə səfə beşe. Çə rujnəku dı-se ruj dəvarde bəpeştə, aləjen omedə bəkorpə mandə xonə, deştə peqətə aləfi dəsuyedə bə korpə sıfəti, rərə çəğono diyəro bedə. Korpə ğollığəkə omedə vində ki, korpə sıfət sı-səmutəye, zukə etəşe bəçəy cəndəki. Tarsiku zındəni çiç bıkə, çoknəçi bıkə. Tarsedə ki, Xıdomənıkardə bə əğıli jı-şe bəbe, çəy qıno bəyku bəvinden, əy ebəhaşten. Bı dəmədə Aləjen dəşedə bə xonə, nez bedə bəy. Vindedəki ğollığəkə korpə səyku pemandə, bəmedə. Aləjen çəyku:
- Boçi bəmedəş?
- Diyəkə bə əğıli çaş-dimi. Çəy cəndəkən həmə zukəye. Xıdonıkardə bə əğıli jı-şe bıbo, mıni bəkışten.
- Məbəm – sıredə- çimi çarəş heste.
- Xahiş kardedəm bəmı koməqkə. Çiçe çimi çarə?
- Guşdə! Im şanqo ovşum qırd bəçiye. Tı əğıli bıbə bə bil, ovşomi ruşinə bə bil dəvateədə əğıli se kərə eqət bə ov, bekə. Əğıli cəndək tər-təmiz bəbe.
- Tınə Xıdoo?
- Vallah.
- Az ım şanqo hukman əy bə bil bəbam.
- Lap çok.
Çoko bini şəv be, ğollığəkə peqətşe korpə, çı sarayo beşe. Imi vində Aləjen dəbusat çı korpə moə toniku şe. Tanqənəfəs dəşe bə dılənton, votışe:
- Ha xanıma, ha xanıma! Əğıl, əğıl.
Şahzodə xanımi de təşvişi xəbə səşe:
- Çiç be bəçımı əğıli? Çiç be?
- Əy, əy əvış barde. Bilədə əğıli bətosne.
- Ki? Çiç votdəş tı?
- Ğollığəkə bardışe əv, bo tosıne.
- Koncoye əv?
- Boy çımı dumo! Mahaştən! Əv əğıli bəkışte.
Şahzodə xanım de təşvişi sərayo beşe.
Sahzodə xanım sarayo beşe, dəmande bədu Aləjeni vite. Aləjen əy bə bil, çı ğollığəkə tono bardedəbe. Şahzodə xanım təşvişədə, bəme-bəme vitedəbe. Piyedəşbe rə vəyo bırəso. Əvon bə bili nez beədə ğollığəkə jenşon vinde. Şahzodə vindeədə ğollığəkə korpə əğıli bə ov eqətedə, tarsiku həvobəsə be. Vite-vite şodoşe ıştən bə bil, peroxnışe ıştə əğıl çı ğollığəkə dasto, doşe bə Aləjeni dast, ıştənən eqıne çı ğollığəkə səpe. İmkonış nıdoy əv ıştə qəvi okə, de ğıyzi əvış eqəte bə ov, tosnışe.
Şahzodə xanımi səje çı ğollığəkə dasto ıştə əğıl, oqarde bə saray, peşo əğılış vığande çı həkimi paliyo. Iştən dəşe bəştə xonə. Piyəje ıştə tarə oləton dəqişkə. Bı dəmədə çı peştono çikiysə çəxqəjə sırə məsəje. Odeəsəyədə bə peşo, bəne Aləjene. Aləjen sıre-sıre:
- Şahzodə çımı əvəzi vardə jen ımee? Siyodimə jen, çıaybəjori qılə. Ğatil. Çı beqınoə insoni ğatilij tı. Jıqo zındəbiyon şımə kardəyon be cəzo bəmanden? – iyən jəşe çəxqə, çaşəvəku qin be.
Şahzodə xanımi cəndək tarsiku dəmande larze. Əv bə jıqo çiy hiç rast omənıbe. Əmma bəçaş nıçiyə məxluğon həxədə məsəşbe. Isə əy iqlə çəy siyodiməti norohət kardedəbe. Əy çı Aləjeni votəy məsencəği tadibəsə dəqarde bə ovəynə və. Iştə sıfətış vinde, bə dəhşət oməy. Çəy i dim siyobe. Əv dəbusat sərəsəy ki, ğollığəkəku qıno niyebən. Nohəxədə əvış kıştəybən. Iştə siyo dimi vindencəği dəmande bənə həvobəson bəme. Bə Şahzodə doə sıxanisə nımande səbəbədə bəmedəbe.
Əv xəyli mıddət bə beton benışe. Bəşəv-bəruj bəməy. Har kəsiki niyo be. Hiç kəsi nıznəşe əçəy dard. Şəv –ruj ıştə kıştə odəmi dardi kəşedəbe, dəmədə bəmedəbe. Zındəbe ki, Şahzodə əy əbaxşni, hətta hıkmə bəka, əy ehaşton.
Jıqo-jıqo çıl ruj-çıl şəv dəvarde. Xəbə oməy, Şahzodə deştə ləşkəri oqardedə bə dumo. Saray əhli beşe bəçəvon və. Əmma, Şahzodə bəçəy və beşəkəson arədə ıştə jenış nıvinde. Iştə jenış xəbə səy. Əvonən voten çıl ruje əv bə beton beşedəni, şəv-ruj colinə nıştə ıştə xonədə, bəmedə. Şahzodə çimi səbəbi zınero bə xonə oməy. Çəy xanım xonədə taxtisə, pardə peştədə nıştəbe. Çoko bini vindışe Şahzodə omedə, həniyən ve bəmedəbe.
Şahzodə nez be bəy, okırnışe pardə bə kəno, çəy palio nışte. Əy dıdasti ıştə dimış qətəbe, səş noəbe ıştə zonoğonsə bəmedəbe. Şahzodə çəyku xəbə səje:
- Bəmı diyəkə! Hələ bıvot, çiç bıə?
Şahzodə xanımi de çaşə aston səj rost karde, dastış peqəte ıştə dimisə, odyəsəy bəştə həmro. Şahzodə Şuaspi çəy çaşi astonış vinde, dastış dəsuəy bəçəy sıfəti, sırəy, votışe:
- Ha, ısə bıvot hələ, çiç bə? Məsəme xonəku bə beton hiç beşedəniş. Hejoən bəmedəş. Kiye bəştı xoto bıqın?
Şahzodə xanımi his kardışe ki, çəy şuə çəy dimi ləkəş nıvinde. Dəbusat əşte səpo, dəvarde bə ovəynə və. Iştə dimi siyo vinde bəpeştə əy çı ovəynon səpeş edoəbeki, ıştə siyo sıfəti nıvindo. Isə əy tadibəsə rost kardışe pərçə çı ovəynə səpe, ıştə sıfəti vindeədə dəqijəy, lap mot mande. Bəştə çaşon bovə nıkardışe. Çəy dim bənə sipiyə vabe. Çəy dimədə həni siyo ləkə nıbe. Bəştə kardəy pəşimonəti, ıştə kıştə beqınoə gollığəkə jeni dardiku de rujon, de şəvon hejo bəme çəy dimi ləkəş bardəbe. Əv ısə ve şo be. Bə Xıdo ve şukur kardışe. Peşo bəçəy sə oməyon həməyış votışe boştə həmro.
Şahzodə hıkmış doy ki, Aləjeni pəydokən. Həməkəs dast-poçə be ki, əy pəydokən ehaşton. Əvon bo Aləjeni çənə bınəvonən, əv pəydo nıbe.
Aləjeni həni ıştə zəfəş rosnəbe, şəbe. Əy jıqo zənnış kardəbeki həni ıştə biyətış bəsə jə. Çəy dimış siyo kardə. Bə hisob çəy dimi jəqo siyo vindeədə ıştə oxor sıxanış votəbe, dastəkə kuəşbe, jəşbe çəxqə, ikərətiyədə qin bəbe, şəbe. Əmma, Yolə Xıdo har çiy vindedə. Şahzodə xanımi pəşimonəti, bə şəv-bə ruj çəy kəşə dardon vində Xıdo bəy rəhmış kardəbe. Çə vaxtiku Şahzodə deştə xanımi asudə umurşon karde, ivrədə baxtəvər jiyəyn.

Aytən Eyvazon